„Water front” czyli linia brzegu, najcenniejsze siedlisko człowieka. Ile gromadzi plastiku?

Uzasadnienie:
Obszar położony tuż nad wodą – brzegi rzek, jezior i morza jest we wszystkich badaniach najbardziej docenianym środowiskiem przez ludzi – zarówno do rekreacji, odpoczynku, pracy czy zamieszkania. Jest to też miejsce, gdzie na granicy lądu i wody gromadzi się większość zanieczyszczeń, które nie toną na dnie, ani nie rozpuszczają się w wodzie. Do najważniejszych zanieczyszczeń tego rodzaju należy plastik, który od kilku lat stał się obiektem ogromnej mobilizacji badaczy na całym świecie. Wciąż jednak nie wiemy, ile plastiku znajduje się w ekosystemie, nie wiemy jak krąży pomiędzy jego częściami i jak szybko go przybywa. W przypadku badań organizmów morskich, w zależności od rozmiarów zwierząt, dobiera się inne metody badań, i ta sama zasada dotyczy badań plastiku. Najmniejsze cząstki – mikroplastik (o rozmiarach mikronów do 0,5 mm) są najbardziej rozpowszechnione, ale bardzo trudne do badania – wymagają zaawansowanych technik analitycznych. Największe fragmenty plastiku o rozmiarach od centymetrów do metrów, są łatwo zauważalne, proste do identyfikacji i zliczenia, takie obiekty można rejestrować na fotografiach jak dokumentacja jakościowa i ilościowa. Ta frakcja jako jedyna może być usuwana ze środowiska poprzez służby oczyszczania lub akcje obywatelskie. Obiektem zainteresowania naszego projektu jest plastik pośredniej wielkości „mezo” czyli fragmenty od 2 mm do 2 cm – widoczne gołym okiem i możliwe do łatwego zebrania, jakkolwiek często przysypana piaskiem, czy wymieszana z innym deponowanym materiałem na brzegu. Ta frakcja plastiku jest szczególnie niebezpieczna dla średniej wielkości zwierząt – np. ptaki mylą plastikowe kulki z pokarmem. Chcemy dowiedzieć się jak bardzo zanieczyszczone mezo-plastikiem są brzegi naszych wód – i ocenić rodzaje siedlisk i rejony najbardziej narażone. Nasz projekt nawiązuje do podobnych inicjatyw w Europie i na świecie takich jak „100 plastic rivers”, „Clean coast” i wielu innych.

Organizacja
Projekt jest koordynowany przez Instytut Oceanologii PAN (Pracownię Edukacji o Morzu i Klimacie), koordynatorem jest dr Tomasz Kijewski a konsultantami prof. Lech Kotwicki i prof. Jan Marcin Węsławski. Projekt ma swoją stronę „Akcja 6 Water Front”. Zapraszamy do współpracy zarówno instytucje, organizacje pozarządowe, szkoły jak i indywidualne osoby. Wszystkie dane zebrane w projekcie będą umieszczane w otwartej bazie danych i są dostępne publicznie.
Kontakt: office@iopan.pl

Metodyka
Wybieramy miejsce tuż nad wodą, gdzie nie ma roślinności i można zebrać z powierzchni około 20 x 20 cm i grubości około 5cm warstwę piasku/żwiru/gleby czy też zdeponowanego materiału w formie roślinności lądowej, czy wodnej. Często miejsca na brzegu, gdzie obserwujemy duże ilości lekkich, unoszonych przez wodę patyków, wskazują na deponowanie wszelakich zanieczyszczeń unoszonych przez wodę, w tym plastiku. Taką próbkę rozdrabniamy na sitku kuchennym o oczkach 1 mm i przesiewamy, dodatkowo przepłukując wodą, w taki sposób, aby przesiać drobniejszą frakcję, uważając, aby górą nie wydostały się lekkie, pływające kawałki plastikowe. Zawartość pozostałą po przesianiu najlepiej wyłożyć na białe tło (kuweta, talerz, tacka), fotografujemy całość z odległości 30 cm, dla pewności wybieramy i liczymy kawałki plastiku, wykonujemy kolejne zdjęcie i zapisujemy wynik. Najważniejsze informacje potrzebne do badań to miejsce (pozycja geograficzna) i data zbioru - obserwacji. Bardzo cenne są zdjęcia pokazujące miejsce zbioru (z wysokości stojącego człowieka). Bardzo ważne są wyniki zerowe – jeżeli w naszych próbkach nie znaleziono plastiku, jest to informacja równie ważna jak ta podająca liczbę odpadów. Takich próbek (kwadratów 20 x 20 cm) można zebrać z jednego miejsca wiele – łatwo to zrobić np. na plaży, ważne żeby zapisać z ilu próbek pochodzi nasza informacja. Zdjęcia i informację o zbiorze posyłamy mailem na adres tkijewski@iopan.pl
Nie zawsze dysponujemy odpowiednim sitkiem, a chcielibyśmy wziąć udział w akcji liczenia plastiku, z miejsc które właśnie odwiedzamy. Możemy postępować podobnie, z kwadratu 20 x 20 cm wybieramy skrupulatnie wszystkie cząstki plastikowe, w zależności od miejsca, przeszukując osady, czy roślinność, patyki deponowane na brzegu.

Uwaga: w naszych próbkach można znaleźć drobne 2-3 milimetrowe kulki, tzw nurdle, prefabrykat plastikowy w formie granulatu. Nurdle mogą być różnego koloru i odpowiadać różnym rodzajom plastiku, służą jako materiał wyjściowy do produkcji elementów plastikowych.

Raport ze zbioru może wyglądać tak jak na poniższym przykładzie: